Ελαστικά Τέλους Κύκλου Ζωής
Χαρακτηριστικό των ελαστικών τέλους κύκλου ζωής οχημάτων είναι η δυσκολία στη διαχείριση και αξιοποίησή τους.
Ο μεγάλος ειδικός όγκος των ελαστικών δυσχεραίνει την μεταφορά τους σε μεγάλες αποστάσεις καθιστώντας ασύμφορη την αξιοποίησή τους σε μονάδες επεξεργασίας, οι οποίες βρίσκονται μακριά από τους χώρους απόσυρσής τους.
Η συμπαγής δομή τους δυσχεράνει την όποια διαδικασία μηχανικής τους επεξεργασίας επιβαρύνοντας σημαντικά το κόστος παραγωγής των τελικών προϊόντων και υποπροϊόντων παραγωγής που προκύπτουν στα εργοστάσια ανακύκλωσης.
Η ανακύκλωση των ελαστικών τέλους κύκλου ζωής (ΤΚΖ) οχημάτων διαφοροποιείται από την ανακύκλωση των άλλων υλικών τέλους κύκλου ζωής στο γεγονός ότι τα προϊόντα μηχανικής επεξεργασίας των ελαστικών ΤΚΖ μπορούν να χρησιμοποιηθούν μόνο σε μικρά ποσοστά ως πρώτες ύλες για την κατασκευή – παραγωγή των νέων ελαστικών.
Τα προϊόντα της επεξεργασίας των ελαστικών ΤΚΖ μπορούν να αποτελέσουν πρώτη ύλη για τη δημιουργία νέων διαφορετικών προϊόντων και να αντικαταστήσουν σε ορισμένες περιπτώσεις άλλα πρωτογενή υλικά με αντίστοιχες ή και καλύτερες ιδιότητες.
Για τα υλικά αυτά υπάρχουν περιορισμένες αγορές τόσο στην Ελλάδα, όσο και στον υπόλοιπο Ευρωπαϊκό χώρο. Συνεπώς είναι πολύ σημαντική η δημιουργία και ανάπτυξη νέων αγορών για τα δευτερογενή προϊόντα της ανακύκλωσης των ελαστικών ΤΚΖ, ώστε να μη δημιουργούνται εμπόδια στην ασφαλή διαχείριση του αποβλήτου. Το γεγονός της απαγόρευσης διάθεσης του αποβλήτου σε ΧΥΤΑ από το 2003 και η περιορισμένη δυνατότητα αποθήκευσής του για μεγάλα χρονικά διαστήματα σε αδειοδοτημένους χώρους, καθιστά επιτακτική την βελτίωση του ρυθμού απορρόφησης των προϊόντων ανακύκλωσης του ελαστικού.
Σημαντική αγορά για πολλά τελικά και ενδιάμεσα προϊόντα της ανακύκλωσης του ελαστικού είναι τα δημόσια έργα στα οποία μπορούν να απορροφηθούν μεγάλες ποσότητες ημικατεργασμένων (τεμαχισμένων ελαστικών) ή ακόμα και τρίμματος ή πούδρας ελαστικών ΤΚΖ.
Συλλογή
H Ecoelastika συνεργάζεται με συλλέκτες – μεταφορείς σε κάθε γεωγραφική περιοχή της Ελλάδας για τη συλλογή και μεταφορά των ελαστικών τέλους κύκλου ζωής (ΤΚΖ) από τα σημεία συλλογής προς τους χώρους τελικής αξιοποίησης.
Η συλλογή των ελαστικών τέλους κύκλου ζωής (ΤΚΖ) γίνεται απ’ ευθείας από τα σημεία συλλογής στα οποία πραγματοποιείται αντικατάσταση των παλαιών ελαστικών με καινούρια, που είναι τα βουλκανιζατέρ και τα συνεργεία όλης της χώρας σύμφωνα με ειδικούς όρους που έχουν συμφωνηθεί μεταξύ της Ecoelastika και των σημείων.
Το κάθε σημείο συλλογής όταν συγκεντρώσει τουλάχιστον 60 ελαστικά επιβατικών ή/και 10 ελαστικά φορτηγών ή/και 45 ελαστικά moto ενημερώνει την Ecoelastika. Αποτελεί στόχο του συστήματος τα μεταχειρισμένα ελαστικά να συλλέγονται από τα σημεία συλλογής εντός τριών (3) ημερών από την ημερομηνία καταχώρησης του αιτήματος συλλογής.
Εκτός από τα σημεία συλλογής η Ecoelastika συμβάλλεται ξεχωριστά και συλλέγει με ειδικούς όρους ελαστικά από διαλυτήρια οχημάτων τα οποία διαθέτουν σύμβαση με την ΕΔΟΕ και από κατόχους ελαστικών ΤΚΖ, οι οποίοι συνήθως είναι Δήμοι, τεχνικές εταιρείες, εταιρείες του Δημοσίου, κλπ.
Η Ecoelastika στη συνέχεια οδηγεί τις συλλεγόμενες ποσότητες ελαστικών ΤΚΖ σε αδειοδοτημένες μονάδες ανάκτησης, με τις οποίες συνεργάζεται, με σκοπό την αξιοποίησή τους.
Προκειμένου να επιτυγχάνεται η βέλτιστη λειτουργία του συστήματος, η Ecoelastika χρησιμοποιεί τα κατάλληλα τεχνολογικά μέσα με τα οποία γίνεται ηλεκτρονικά η παρακολούθηση όλων των σταδίων της διαχείρισης των ελαστικών ΤΚΖ. Μέσω του συστήματος αυτού καταγράφεται σε πραγματικό χρόνο το σύνολο των ποιοτικών και ποσοτικών δεδομένων, που περιγράφουν την διαχείριση των ελαστικών ΤΚΖ (συλλογή – μεταφορά – ανάκτηση) με ιδιαίτερη λεπτομέρεια, ώστε να είναι δυνατή η πλήρης ιχνηλασιμότητα σε όλα τα στάδια της διαχείρισης της εφοδιαστικής αλυσίδας των ελαστικών ΤΚΖ.
Η άμεση και αδιάλειπτη συγκέντρωση των πληροφοριών διακίνησης των ελαστικών ΤΚΖ μέσω του κεντρικού server της Ecoelastika συμβάλλει ουσιαστικά στην συνεχή και άμεση βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών του συστήματος. Παράλληλα, μέσω της αξιοποίησης των στατιστικών δεδομένων, επιτρέπει την εξαγωγή χρήσιμων συμπερασμάτων, που διευκολύνουν περαιτέρω το έργο της διαχείρισης των ελαστικών ΤΚΖ.
Τρόποι Αξιοποίησης
Τα ελαστικά τέλους κύκλου ζωής (ΤΚΖ) οχημάτων μπορούν να αξιοποιηθούν τόσο ενεργειακά όσο και ως υλικά.
Οι μέθοδοι αξιοποίησης των ελαστικών ΤΚΖ που εφαρμόζονται σήμερα είναι οι εξής:
- Μηχανική επεξεργασία κοκκοποίηση και διαχωρισμός των προϊόντων και υποπροΐόντων για χρήση σε εφαρμογές ανακύκλωσης
- Ενεργειακή αξιοποίηση (συναποτέφρωση) ως εναλλακτικό καύσιμο στην τσιμεντοβιομηχανία εντός Ελλάδας
- Εξαγωγές για ενεργειακή αξιοποίηση σε ενεργοβόρες βιομηχανίες
- Εξαγωγές για επαναχρησιμοποίηση
Τα ελαστικά ΤΚΖ μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως πηγή ενέργειας σε ενεργοβόρες βιομηχανίες. Τέτοιες βιομηχανίες είναι κυρίως οι τσιμεντοβιομηχανίες, οι χαλυβουργίες, οι ασβεστοποιίες, οι κεραμοποιίες, οι μονάδες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, οι χαρτοβιομηχανίες, κλπ. Πανευρωπαϊκά, συνηθέστερος προορισμός των μεταχειρισμένων ελαστικών είτε ως ολόκληρα είτε ως τεμαχισμένα είναι οι τσιμεντοβιομηχανίες. Στις τσιμεντοβιομηχανίες τα ελαστικά ΤΚΖ τροφοδοτούνται μαζί με τις πρώτες ύλες στους περιστροφικούς κλιβάνους, όπου αξιοποιούνται τόσο ως εναλλακτική καύσιμη ύλη όσο και ως υλικό για την παραγωγή του κλίνκερ.
Για την αξιοποίησή τους ως υλικά τα ελαστικά ΤΚΖ περνούν από μηχανική επεξεργασία κατά την οποία γίνεται τεμαχισμός τους σε πολλαπλά στάδια από την οποία παράγονται ολοένα και μικρότερα μεγέθη τεμαχισμένων ελαστικών καθώς ταυτόχρονα λαμβάνει χώρα μηχανικός διαχωρισμός των υλικών που τα αποτελούν. Ως τελικά προϊόντα από την μηχανική επεξεργασία των ελαστικών ΤΚΖ παράγονται τρία υλικά:
- Το κύριο προϊόν της μηχανικής επεξεργασίας που είναι το τρίμμα ή η πούδρα ελαστικού σε διάφορες επιθυμητές κοκκομετρίες
- Τα μέταλλα ως υποπροϊόντα τα οποία περιέχονται στην δομή του ελαστικού και ενισχύουν την κατασκευή του
- Τα λινά επίσης ως υποπροϊόντα τα οποία περιέχονται κυρίως στα ελαστικά επιβατικών οχημάτων
Και τα 3 παραπάνω υλικά απορροφώνται σε τελικές εφαρμογές.
Προϊόντα & υποπροϊόντα ανάκτησης ελαστικών
Στην Ελλάδα λειτουργούν 6 μονάδες μηχανικής επεξεργασίας.
Το προϊόν μιας τυπικής μονάδας μηχανικής κοκκοποίησης είναι κατά 65% ελαστικό (το μέγιστο, λόγω του ότι τα ελαστικά στην Ελλάδα είναι πολύ φθαρμένα) το οποίο διατίθεται σε διάφορες εφαρμογές ελαστικών προϊόντων, περίπου 20% σύρμα που διατίθεται στην χαλυβουργία για ανακύκλωση και περίπου 15% λινό που αξιοποιείται ενεργειακά ως εναλλακτικό καύσιμο στην τσιμεντοβιομηχανία.
Οι εφαρμογές των προϊόντων ανακύκλωσης ελαστικών τέλους κύκλου ζωής καλύπτουν μια μεγάλη γκάμα υλικών ανάλογα με την κοκκομετρία του τρίμματος ή της πούδρας ελαστικού καθώς και τον βαθμό καθαρότητας του υλικού.
Τελικές Χρήσεις
- Μπάλες ελαστικών σε μορφή συμπιεσμένων κιβωτίων ως ελαφρύ πληρωτικό υλικό για έργα πολιτικού μηχανικού
- Κατασκευές ΧΥΤΑ
- Σε συγκεκριμένη διάταξη ως ηχοπετάσματα – ηχομονωτικά αναχώματα
- Επιπλέουσες αποβάθρες
- Σε συγκεκριμένη διάταξη για ενίσχυση πρανών
↓ Τεμάχια–Κόκκοι (100–300 mm)
- Κατασκευές ΧΥΤΑ – Αποκαταστάσεις ΧΑΔΑ
- Αποστραγγιστικές ζώνες δρόμων και κατασκευών
- Μονώσεις
- Υλικό επιχώσεων για δρόμους
↓ Τρίμμα–Πούδρα (0,5–6 mm)
- Επιστρώματα γηπέδων και αθλητικών χώρων
- Οδοποιία
- Παπούτσια
- Χαλάκια πόρτας, μοκέτες
- Πλακάκια δαπέδων
- Στρώματα για κατοικίδια ζώα
- Πλαστικά καλωδιώσεων
- Θερμομονωτικά στρώματα
- Αθλητικός εξοπλισμός
- Πλίνθοι, τούβλα
- Εσωτερικά τοιχώματα ελαστικών
- Χρωστικές ουσίες, μελάνια, επιχρίσματα
- Πλαστικά μέρη αυτοκινήτου
- Φλάντζες, τσιμούχες
- Εσωτερική επένδυση διπλών τοιχωμάτων πλοίων
Οι δεματοποιημένες μπάλες από συμπιεσμένα ολόκληρα ελαστικά σε μορφή κιβωτίων, μπορούν να χρησιμοποιηθούν μεταξύ άλλων στην κατασκευή κυματοθραυστών και φραγμάτων, κοιτών και πρανών ποταμών καθώς και χειμάρρων. Όπου επικρατούν ασταθείς συνθήκες οι μπάλες ελαστικών αποτελούν εναλλακτική λύση σε αντικατάσταση μιας σειράς συμβατικών υλικών, όπως είναι οι λίθινες κατασκευές, το τσιμέντο, το χαλίκι, οι αμμόσακοι προστασίας.
Τα προϊόντα επεξεργασίας των ελαστικών τέλους κύκλου ζωής μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την παραγωγή ηχομονωτικών πετασμάτων για τη μείωση του θορύβου σε μεγάλους οδικούς ή σιδηροδρομικούς άξονες ή ιδιαίτερα όταν αυτοί διέρχονται μέσα από κατοικημένες περιοχές. Η αντιμετώπιση του θορύβου μπορεί να πραγματοποιηθεί τόσο με τη χρήση τεμαχισμένων ελαστικών όσο και με την χρήση τρίμματος ελαστικού ως σε ειδικές κατασκευές πετασμάτων.
Τεμάχια ελαστικού συνιστώνται ως ελαφρύ πληρωτικό υλικό για χρήση σε πολλές εφαρμογές μεταξύ των οποίων είναι και η κατασκευή υποστρώματος δρόμων. Ιδιαίτερα σε περιοχές όπου το υπέδαφος είναι σαθρό και ασταθές ενδείκνυται η συγκεκριμένη εφαρμογή. Όσο μικρότερες είναι οι διαστάσεις των τεμαχίων τόσο μεγαλύτερη είναι η αντοχή του δρόμου στην κυκλοφορία καθώς και στο συνολικό βάρος της υπερκείμενης κατασκευής.
Το τεμαχισμένο ελαστικό έχει πολύ καλή αποστραγγιστικότητα, η οποία εξαρτάται και από τον βαθμό συμπίεσης καθώς και από την κατανομή μεγέθους των τεμαχίων. Η αποστραγγιστικότητα είναι όμοια με εκείνη του χαλικιού που χρησιμοποιείται για τον ίδιο σκοπό στην κατασκευή ζωνών συλλογής στραγγισμάτων. Επίσης κατά την λειτουργία του ΧΥΤΑ δεν επιβαρύνονται τα ποιοτικά χαρακτηριστικά των παραγόμενων στραγγισμάτων από την χρήση των ελαστικών. Αντίθετα με τα συμβατικά υλικά, σε μεγάλο βαθμό αποφεύγεται το clogging. Η χρήση αυτή είναι ήδη διαδεδομένη σε αρκετές χώρες της Ε.Ε.
Και στην παρούσα εφαρμογή, όπως και στην κατασκευή ζωνών συλλογής στραγγισμάτων σε νέους ΧΥΤΑ, το τεμαχισμένο ελαστικό χρησιμοποιείται εναλλακτικά αντί για χαλίκι τόσο στην κατασκευή ζωνών εκτόνωσης βιοαερίου, όσο και ζωνών συλλογής ομβρίων υδάτων στα έργα αποκατάστασης ΧΑΔΑ-ΧΥΤΑ με πολύ καλά αποτελέσματα. Η χρήση αυτή είναι ήδη διαδεδομένη σε αρκετές χώρες της Ε.Ε.
Τα τεμάχια ελαστικών τέλους κύκλου ζωής μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως θερμομονωτικό υλικό σε έργα οδοποιίας, σε εκσκαφές σωληνώσεων/αποχετεύσεων, ως πληρωτικό υλικό, κατασκευές κτιρίων καθώς και σε εμπορικές και βιομηχανικές κατασκευές. Χρησιμοποιούνται σε αντικατάσταση παραδοσιακών μονωτικών υλικών όπως είναι το εξηλασμένο πολυστυρένιο (XPS) και άλλα ελαφρά υλικά τα οποία έχουν περίπου τις ίδιες ιδιότητες με τα τεμάχια ελαστικών.
Η ανάγκη για την κατασκευή στρώσης απορρόφησης κραδασμών σε χώρους αναψυχής (παιδικές χαρές κλπ.) και ειδικά σε χώρους όπου υπάρχει εγκατεστημένος υπερυψωμένος εξοπλισμός αναψυχής, συνοψίζεται στην Ευρωπαϊκή προδιαγραφή ΕΝ 1177:1998, όπου προσδιορίζονται τα απαιτούμενα μέτρα ασφαλείας και οι διαδικασίες ελέγχου στους χώρους αυτούς. Με την είσοδο του συνθετικού χλοοτάπητα νέας γενιάς σε γήπεδα ποδοσφαίρου απαιτείται επίσης μια χαλαρή στρώση μίγματος άμμου και τρίμματος ελαστικού, η οποία στρώνεται επί του τεχνητού χλοοτάπητα. Η στρώση αυτή εξασφαλίζει την απαιτούμενη ελαστικότητα της επιφάνειας του ποδοσφαιρικού γηπέδου που καλύπτεται με τεχνητό χλοοτάπητα τόσο για τις ανάγκες του παιχνιδιού, όσο και για την ασφάλεια των παιχτών.
Το τρίμμα ελαστικού μπορεί να ενσωματωθεί στο ασφαλτόμιγμα με δύο διαφορετικές μεθόδους, την υγρή μέθοδο και την ξηρή μέθοδο. Με την υγρή μέθοδο το τρίμμα ελαστικού λειτουργεί ως τροποποιητής της ασφάλτου ενώ με την ξηρή μέθοδο το τρίμμα ελαστικού χρησιμοποιείται σε αντικατάσταση αδρανούς υλικού. Και στις δύο περιπτώσεις το τρίμμα ελαστικού αναφέρεται ως CRM διότι η χρήση του τροποποιεί τις ιδιότητες του τελικού θερμού ασφαλτομίγματος. Το ελαστικό ως τροποποιητής του ασφαλτομίγματος αποτελεί έναν οικονομικό τρόπο βελτίωσης των ιδιοτήτων της ασφάλτου. Συγκεκριμένα έχουν καταγραφεί λιγότερες αυλακώσεις σε τροποποιημένη άσφαλτο κατά την διάρκεια των θερινών μηνών ως συνέπεια των υψηλών θερμοκρασιών, καθώς επίσης και λιγότερες ρηγματώσεις τους χειμερινούς μήνες ως συνέπεια του χαμηλών θερμοκρασιών.
Σημαντική βελτίωση των ιδιοτήτων της τροποποιημένης ασφάλτου παρατηρείται και στην περίπτωση του κυκλοφοριακού φορτίου με μείωση των ρηγματώσεων του ασφαλτοτάπητα κατά 164% ύστερα από 2.000 περάσματα οχημάτων.
Οι σόλες των παπουτσιών μπορούν να παραχθούν από μια σειρά διαφορετικών υλικών μεταξύ των οποίων είναι το δέρμα, το ελαστικό, το λάτεξ, η πολυουρεθάνη, το καουτσούκ, το τρίμμα και η πούδρα. Το υλικό μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την κατασκευή είτε ενιαίας σόλας είτε για τμήματά της. Τα τμήματα μπορούν να ραφθούν ή να συγκολληθούν μεταξύ τους και να θερμοκολληθούν με το κύριο σώμα του παπουτσιού. Στις περισσότερες περιπτώσεις οι σόλες από ελαστικά τέλους κύκλου ζωής συνδέονται με πλέξη ή με συγκόλληση με το κύριο σώμα.
Η συνήθης διαδικασία ανάμειξης πούδρας ή τρίμματος ελαστικών τέλους κύκλου ζωής με πολυουρεθάνη για την παραγωγή ελαστικών ταπήτων, πλακιδίων και δαπέδων συνήθως καταλήγει σε τελικά προϊόντα, τα οποία έχουν σχετικά χαμηλή αντίσταση διάτμησης και εφελκυσμού και υψηλά ποσοστά φθοράς από την τριβή του υλικού.
Η επιφανειακά τροποποιημένη πούδρα ελαστικού έχει πολλά κοινά χαρακτηριστικά με τα περισσότερα από τα παραδοσιακά υλικά και μια πολύ καλά δομημένη επιφάνεια. Το υλικό διευκολύνει επίσης την ανάπτυξη δεσμών με τα γειτονικά υλικά κατά τη διάρκεια του βουλκανισμού του, παράγοντας ένα σκληρό και σταθερό τελικό προϊόν.
Πρότυπα
Τα ελαστικά τέλους κύκλου ζωής ή τα τεμάχιά τους (τρίμμα, πούδρα κλπ.) χρησιμοποιούνται ως υλικό τροφοδοσίας συγκεκριμένων παραγωγικών διαδικασιών ή ως πρώτη ύλη για μια σειρά εφαρμογών και τελικών προϊόντων. Οι χημικές και φυσικές ιδιότητες των ελαστικών παρέχουν μια ένδειξη για την γκάμα των εφαρμογών στις οποίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν τα διάφορα υλικά που προκύπτουν από την μηχανική τους επεξεργασία. Αυτό είναι το σημείο εκκίνησης για την ανάπτυξη συγκεκριμένων εφαρμογών ή/και τελικών προϊόντων.
Σήμερα έχουν εκδοθεί αρκετά πρότυπα για τελικά προϊόντα από ελαστικά τέλους κύκλου ζωής, τόσο για την μεθοδολογία κατασκευής τους, όσο και για τα ποιοτικά τους χαρακτηριστικά (ASTM, DIN, CEN κλπ.)
Προστασία Περιβάλλοντος
Τα ελαστικά τέλους κύκλου ζωής μοιάζουν με «αδρανή» υλικά διότι δεν αποσυντίθενται εύκολα και δεν αποτελούν κίνδυνο ούτε για το έδαφος αλλά ούτε και για τον αέρα.
Η ενεργειακή τους αξιοποίηση από την τσιμεντοβιομηχανία δεν έχει αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον διότι οι συνθήκες καύσεις (υψηλές θερμοκρασίες, κλειστό σύστημα, on line παρακολούθηση ρύπων) που επικρατούν στους περιστροφικούς κλιβάνους δεν επιτρέπουν την δημιουργία επιπρόσθετων ρύπων από αυτούς που ούτως ή άλλως εκλύονται κατά την καύση των πρωτογενών στερεών καυσίμων (π.χ. petcoke, λιθάνθρακας, κλπ.). Επίσης τα μεταχειρισμένα ελαστικά δεν περιέχουν αλογόνα στη χημική τους σύνθεση κατά συνέπεια είναι αδύνατη η δημιουργία αλογονωμένων υδρογονανθράκων (διοξινών, PCB’s, κλπ.) κατά την ενεργειακή τους αξιοποίηση.
Η προσωρινή αποθήκευση των ελαστικών τέλους κύκλου ζωής δεν συνεπάγεται περιβαλλοντικές επιπτώσεις εφόσον αυτή πραγματοποιείται σύμφωνα με τους εγκεκριμένους περιβαλλοντικούς όρους του κάθε χώρου, τους κανόνες υγιεινής και ασφάλειας και έχουν επίσης ληφθεί τα απαραίτητα μέτρα πυρανίχνευσης και πυρόσβεσης. Σημειωτέον ότι τα ελαστικά τέλους κύκλου ζωής οχημάτων δεν κατατάσσονται στα εύφλεκτα υλικά.
Στους χώρους αποθήκευσης θα πρέπει τακτικά να διενεργούνται εργασίες απεντόμωσης από εξειδικευμένα συνεργεία καθαριότητας για την αποφυγή συγκέντρωσης κουνουπιών στους σωρούς των ελαστικών.